Postoje činjenice koje i danas fasciniraju javnost a vezane su za opštinu Kovačica.
Naime, u okviru Etnografskog muzeja u Debeljači nalazi se ogledalo sa bečkog dvora a veruje se i danas da su zvona sa crkve u Samošu u Budimu.
Istorijat Etnografskog muzeja u Debeljači je posebno interesantan zbog bogatog fonda koji svedoči o jedinstvenoj istoriji stanovništva koje živi u Debeljači.
Žužana Kasouma, kustos muzeja, navodi da je muzej počeo sa radom davne 1977. pre vise od 40 godina.
Muzej je otvoren zahvaljujići nastavnici Jolanki Sečenji koja se trudila da sa meštanima, đacima i ljudima dobre volje, sakupi eksponate koji se i danas nalaze u muzeju. Danas se sa ponosom može govoriti o broju i vrednosti eksponata, te ističu da su najponosniji na ogledalo sa bečkog dvora koje je poklonjeno selu.
Kao još jedan izuzetno drag i značajan eksponat je i staro školsko zvono, doneto iz Temišvara, koje je bilo prvo u debeljačkoj školi i označavalo je početak i kraj školskog časa.
Zgrada muzeja je sagrađena 1907. godine. Tu je bila prva banka u južnom Banatu i funkcionisala je kao deoničarsko drustvo.
Zgrada kasnijih godina prelazi u državnu svojinu i od tada se tu nalazi Etnografski debeljački muzej. Muzej je uz prethodnu najavu moguće posetiti pozivom na broj mesne zajednice u Debeljači.
Ukoliko nastavite svoj put kroz Kovačicu, doći ćete do jednog malog, ali istorijski gledano interesantnog mesta – Samoša. Vladimir M. Fijat ostavio je bogat legat o kome se brinu zaposleni u domu kulture sa njegovim imenom. Među delima u legatu, nalazi se čak i jedno Ticijanovo.
Međutim, to nije jedina interesantna priča iz ovog mesta, zanimljiva je priča i vezana za samošku crkvu.
Srpska pravoslavna crkva Svetog Nikolaja u Samošu spada u veće i raskošnije crkve na tlu banata pa i Vojvodine. Izgradnja je počela 1840. godine a crkva je osvećena 1847. godine.
Hram je posvećen prenosu moštiju svetog Nikole 22. maja kada je i hramovna slava.
Inače, prva crkva u Samošu bila je izgrađena od blata i pruća i bila je malih dimenzija. U njoj su bili položeni crkveni predmeti koje su sa sobom između 1802. i 1806. godine doneli doseljenici, Srbi iz Sečnja i Čavoša u Rumuniji.
Ova crkva spada u veće i raskošnije crkve u Vojvodini što dokazuje podatak da u lađu crkve može da stane 1000 vernika. Zidana je od tvrdog materijala tako da do većih popravki nije došlo sve do 1904. godine. Poseduje i horsku galeriju a zidana je kao i sve prečasne crkve sa jednim tornjem.
Samoška crkva je u početku imala 4 zvona koja su skinuta za vreme Mađarske bune od 1848. do 1849. i pretopljena.
Zanimljivo je da meštani ne veruju da su zvona pretopljena, već su ubeđenja da su zvona u Budimu i da tamo i danas zvone.
Ikonostas čine ikone prenesene iz Sečnja i Čavoša a bogorodičin i arhijerejski tron naslikao je Uroš Predić.
O Etnografskm muzeju u Debeljači i o legatu Vladimira Fijata brine i lokalna samouprava ali dobijaju i podršku od pokrajinskih sekretarijata putem konkursnog finansiranja. Istorijski gledano od izuzetne važnosti, ove dve destinacije deo su novog sjaja opštine Kovačica jer upotpunjuju bogatu turističku ponudu.
